جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خلقت و مباحث پیرامون آن یکی از موضوعاتی است که در همه ادوار، ادیان و فرق مختلف محور بحث بسیاری از متفکران، متکلمان ، عرفا و فلاسفه بوده و هست. محیی الدین ابن عربی از جمله کسانی است که با گستردگی افکار و آثارش برای هستی قائل به سلسله مراتبی می شود و از آن تحت عنوان حضرات خمس یاد می کند او در باب صادر اول یا نفس رحمانی فرایند وجود دادن خداوند به عالم را به تنفس یک متنفس تشبیه می کند و می گوید : نفس رحمانی بنیاد و جوهر همه اشیاست، آن ها در نفس رحمانی به ویژگی های خاص خود متحقق می شوند و به واسطه این نفس ،« اعیان ثابته» به « اعیان موجوده» تبدیل می شوند. پژوهش حاضر که تحت همین عنوان نفس رحمانی یا نفس الرحمان به رشته تحریر در آمده شاهدی بر رویکرد فلسفی و عرفانی محیی الدین ابن عربی است که در مجموع مباحث این رساله در شش فصل کلیات، حضرات خمس ، اسماء و صفات حق، نفس رحمانی ، آفرینش و در نهایت انسان کامل تنظیم و تقدیم حضور علاقمندان می گردد.

یکی از حوزه‌های گسترده در پژوهش، حوزه مضامین و موضوعات است. چرا که مضمون و موضوع یکی از عناصر تشکیل دهنده متن است؛ از این‌روقابلیت تحلیل و بررسی دارد. برخی از این مضامین جهان شمولند مثل: عقل، عدل، آزادی، حکمت و اخلاق. مفهوم حکمت و اخلاق وارد ادبیات شد و بر این اساس بسیاری از شعرا حکیم نامیده شدند. و شخصیت‌های برجسته‌ای در این حوزه پرورش یافتند. از جمله این شاعران ابوالفتح بستی وزیر، نویسنده و شاعر ذولسانین عصر غزنوی است.بستی ایرانی تبار بوده، ولی به زبان عربی نیز شعر سروده است. سبکتگین ، امیر غزنویریاست دیوان انشا را به او سپرده بودو نوشتن نامه‌ها و فرمان‌های اداری و معاهداتوظیفه اول او بوده است. ولیشعر را گاهی و به صورت فی البداهه سروده است؛ از این رو غالب اشعار او در قطعه‌های کوتاه است و شعر بلند در دیوان او به ندرت دیده می‌شود. اما در همین قطعه‌های کوتاه، معانی و مفاهیم حکمی و اخلاقی بسیاری دیده می‌شود؛در واقع بن‌مایه اصلی اشعار او را حکمت و اخلاق تشکیل داده است. قصیده‌ی نونیه مشهور او با عنوان (الحِکَم) یکی از زیباترین قصیده‌ها در حکمت و پند و اندرز می‌باشد که در آن همه حکمت‌هایی که پراکنده در جای‌جای دیوانش دیده می‌شود؛ به صورت یکجا در این قصیده گرد آمده است. بستی، بیشتر آموزه‌های اخلاقی وحکمی که راه سعادت را برای آدمی می‌گشاید در قالب شعر با زبانی ساده و عامه فهم بیان کرده وبا تذکرات اخلاقی و اجتماعی شیوه‌ و چگونگی گفتگو با همنوعان خود راتعلیم و در ضمن توصیه‌های اخلاقی راه چگونه زیستن را آموزش می‌دهد.پند واندرزها ،حکمت‌ها و مفاهیم اخلاقی موجود در اشعار بستی، قابل تطبیق با مفاهیم حکمی و اخلاقی موجود درقرآن،نهج البلاغه واحادیث رسیده از ائمه اطهار(?) است.و همین مسئله خود نشان ازدانش گسترده‌ی شاعر و آشنایی او با فرهنگ اسلامی است. این اشتراک در مضمون به گونه‌های مختلف از جمله توارد و تأثیر پذیری او از فرهنگ اسلامی یعنی قرآن و روایات قابل تحلیل است. البته تأثیر از قرآن و روایات، بیشتر به شکل مضمون و کمتر به شکل تعابیر و واژگان قرآنی، و آیه‌ی قرآنی دیده می‌شود. بستی، در برخی جاها؛ ترکیبات قرآنی و یا آیه‌ای از قرآن را استعمال کرده و در بسیاری موارد مضمون آیات قرآن و روایات را گرفته است و در بیشتر موارد معنی را گرفته و آن را به شکل دیگری تفسیر کرده است.

هدف: هدف از این نوشتار، ابتدا تبیین مبانی نظری عفو و گذشت بر اساس متون اخلاق اسلامی و روان‌شناسی مثبت و ارتباط آن با سلامت روانی و جسمانی است. در ادامه موارد جواز و عدم جواز عفو گذشت و همچنین فواید بخشش و آثار کینه و انتقام بررسی شده و در پایان شباهت‌ها و تفاوت‌های عفو و گذشت در هر دو حوزه به صورت تطبیقی بررسی شده است. روش: روش این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی است. در این نوشتار ابتدا مبانی نظری عفو و گذشت در روان‌شناسی مثبت و اخلاق اسلامی بررسی و مقایسه شده و سپس شباهت‌ها و تفاوت‌های آن در ابعاد مختلف مورد تحلیل وبررسی قرار گرفته و در نهایت جمع بندی و نتیجه‌گیری شد.

چکیدهصراط روش و طریقی است که انسان، به سفارش و هدایت خداوند گام در این مسیر می‌نهد و اگر بهندای عقل و فطرت خود گوش فرا دهد می‌تواند از صراط دنیوی به خوبی بهرمند شود و به سلامت از صراط اخروی عبور نماید و به لقاء الله برسد. هدایت خداوند متعال به صراط، هدایت بالذات است و این هدایت تا آخرین مرحله ممکن ادامه می‌یابد و اگر کمترین امید و امکان هدایت در کسی باشد این راه همچنان باز است و نتیجه این هدایت و رحمت قرب و نزدیکی به خداوند است. و هدایت پیامبران و ائمه اطهار علیهم السلام، قرآن و دین هدایت بالفرع است. قرآن برنامه هدایتی خداوند است که از گزند هر گونه جعل و خطا مصون است،گاهی معارف اعتقادی و اخلاقی و فقهی و سیاسی را جداگانه ذکر می‌کند و گاهی آنها را کنار یکدیگر می‌آورد تا هدایتی همه جانبه نسبت به آنها داشته باشد. پیامبران و امامان نیز نمایندگانی از جانب خداوند هستند که در دو بعد علمی و عملی مردم را به صراط هدایت می‌کنند.دین اسلام خود را بر حق معرفی کرده،که مجموعه نیاز‌های انسان،و مصالح دنیوی و اخروی او را در نظر گرفته است، و از این جهت توان رهبری صلح جهانی و هدایت را دارد.از جمله هدایت یافتگان، گروه پیامبران، صدیقین و شهداء و صالحین هستند. کسانی که از هدایت بازمانده اند و عمداً به راه انحراف رفته اند، خداوند آنها را به حال خود رها کرده. این افراد چنان در گمراهی خود سر سختند،که هر چند حق برای آنان روشن شود، حاضر به پذیرش نیستند. پل صراط آینه و نمادی از ایمان و اعمال انسان در دنیا است .پیروی از هدایت الهی موجب صیانت از خوف و حزن و ضلالت و شقاوت در دنیا و آخرت است و تمرد و تکذیب و اعراض از یاد و هدایت خداوند ، معیشت ننگ و تنگ در همه نشئه ها را به همراه می آورد . کلید واژه: صراط،صراط اخروی،صراط دنیوی،قرآن،روایات،کلام.

بررسی جایگاه امام به عنوان انسان کامل، جانشین پیامبر خاتم و کسی که ریاست عامه مردم، در امور دین و دنیای‌شان را دارا است، بسیار حائز اهمیت است. از جمله دانشمندان معاصر که به تبیین این موضوع اهتمام ورزیده‌اند، علامه حسن‌زاده هستند. این پژوهش به تبیین جایگاه امام در تفکر ایشان می‌پردازد که در آن رابطه و موقعیت امام، نسبت به خداوند متعال (جایگاه حقیقی) و اجتماع انسانی (جایگاه اجتماعی) بررسی شده است. هم‌چنین به سبب این‌که علم، مهمترین مولفه شخصیتی امام و تاثیرگذار در هر دو جایگاه حقیقی و اجتماعی اوست، به صورت مجزا جایگاه آن بیان شده است.

رساله حاضر که با عنوان "عقل و دین" تهیه و تدوین گردیده است دارای یک مقدمه و شش فصل می باشد. فصل اول به تعریف دین و عقل اختصاص یافته است. فصل دوم در باب اهمیت عقل و دین است. فصل سوم به نقد تئوری "پندار بی نیازی بشر از دین" اختصاص یافته است. فصل چهارم پندار تعارض عقل و دین و علل پیدایش چنین پنداری در جامعه اسلامی و غربی بررسی و ارزیابی گردیده، فصل پنجم قلمرو عقل و دین و حیطه کاربردی ابزار حسی، قلبی و شهودی و گرایش های سه گانه نسبت به عقل و دین تبیین گردیده است. فصل ششم همسویی و هماهنگی عقل و دین است.

چکیده:نگاه عمل‌گرایانه و توجه به کارکردهای دین یکی از روشهایی است که در حوز? دین‌پژوهی و عرص? تبلیغ دین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نصوص دینی هم استفاده از این روش قابل مشاهده است. اما در استفاده از این روش سوالاتی قابل طرح است:تا چه اندازه می‌توانیم در مقام شناخت و شناساندن دین به جنب? عملی و کارکردهای آن تکیه کنیم؟ آیا در هم? عرصه‌های دینی این روش به یک‌سان قابل بهره‌گیری است؟ استفاده از این روش با چه ملاک‌ها و معیار‌هایی باید انجام پذیرد؟ و چه مزایا یا آفاتی می‌تواند به دنبال داشته باشد؟در این تحقیق با تأمل در آیات و روایاتی که به بیان کارکردهای آموزه‌های دینی پرداخته‌اند و همچنین تأملات عقلی به این نتیجه می‌رسیم که استفاده از روش عمل‌گرایی و توجه به کارکردها در حوزه‌هایی از مسائل دینی مثل عرص? تبلیغ و ترویج دین می‌تواند مزایایی مثل ایجاد انگیزه و گرایش عمومی به دین، بیان پیوند میان دین و زندگی و رفع توهم تنافی بین دین و علم را به دنبال داشته باشد.اما از طرفی هم استفاد? نادرست از این روش می‌تواند منجر به آفاتی چون ابزاری و دنیایی شدن دین، عدم توجه به حقانیت یا بطلان ذاتی یک دین، گرایش به اندیش? پراگماتیسم و کثرت‌گرایی دینی شود. برای بهره‌مندی صحیح از روش کارکردگرایی و دوری از این آفات، در عین بهره‌مندی از مزایا، لازم است معیار‌ها و ضوابطی را مورد لحاظ قرار دهیم، من جمله: توجه به کارکردهای دنیایی و اخروی، توجه به اصیل بودن کاکردهای اخروی و تبعی بودن کارکردهای دنیایی، عدم از استفاده از روش کارکردگرایی در حوزه‌های کاملاً نظری دین مثل اثبات حقانیت و همچنین توجه به این نکته که در آموزه‌های اعتقادی و آموزه‌های عملیِ تعبدی، تکیه بر کارکردهای دین با محدودیت‌های بیشتری همراه است و امکان بروز آفات در این حوزه از مسائل دینی بیشتر است بر خلاف مسائل عملی توصلی و آموزه‌های اجتماعی که تکیه بر کارکردها در این حوزه با محدودیت کمتری مواجه است. کلید واژه‌ها: دین، عمل‌گرایی، کارکرد، تکالیف عملی و اخلاقی، آموزه‌های اعتقادی و آموزه‌های اجتماعی.

پیدایش رایانه و پس از آن دنیای مجازی اینترنت، همواره در پی خود آثار مثبت و منفی بسیاری داشته و دارد. از جمله پیامد‌های سوء آن، پیدایش جرایم نوظهور رایانه‌ای و اینترنتی است‌. شاید اولین تعبیری که در ارتباط با جرایم در فضای سایبری در ذهن ما تداعی میشود، جرایمی باشد که اصطلاحا تحت عنوان منافی عفت و مستهجن از آنها یاد می شود. یکی از عوامل اصلی تحریک جنسی که در پی آن وقوع جرم زنا، افشای فحشاء، پورنوگرافی و قوادی و... را به همراه داشته است در اثر ترویج مطالب و تصاویر مستهجن ازطریق رایانه و در فضای اینترنت می باشد. یکی از ارزش های مترقی در جوامع اسلامی، حفظ عفت عمومی واخلاق حسنه در قالب های مختلف اطلاعاتی است. حوزه هایی که جرایم علیه عفت و اخلاق در آن رخ می دهد، عبارتند از: تهیه، انتشار و تجارت صور قبیحه، توهین و افترا و نشر اکاذیب رایانه ای، دعوت افراد به انجام اقدامات مجرمانه و خلاف اخلاق در فضای مجازی، قوادی، پورنوگرافی یا هرزه نگاری، اشاعه فحشا و منکرات، آموزش ارتکاب جرم و روابط نامشروع.مهمترین این جرایم، قوادی و پورنوگرافی است؛ زیرا سایر جرایم یاد شده، در واقع زیر مجموعه این دو جرم قرار می گیرند. به هر حال آنچه در مورد پورنوگرافی غیرمجاز رایانه ای اعم از پورنوگرافی بزرگسالان و پورنوگرافی کودکان مورد بحث قرار میگیرد عبارتست از تولید، فروش و پخش ابزار سمعی و بصری و وسایل حاوی تصاویر عکسهای هرزه که کیفرهای زندان و جزای نقدی و در مواردی که به صورت گسترده و سازمان یافته ارتکاب یابند اعدام در نظر گرفته شده است. نظر به اهمیت جرایم مذکور، این پایان نامه پورنوگرافی را به طور خاص مورد بررسی قرار می دهد و با تمسک به قواعد مختلف فقهی، حرمت این جرایم را ثابت می کند و در نتیجه بر ضرورت این موارد تاکید می نماید: تعمق بیشتر در مفاد قانونی که از گذشته تاکنون برای این جرایم وضع شده است و رفع ناهماهنگی آن ها، تناسب مجازات این جرایم با گستره جرم، تشدید مجازات مجرمانی که مستقیما کودکان و نوجوانان را هدف قرار می دهند به منظور دفاع از حقوق کودکان و نوجوانان، و قانونمندتر کردن استفاده از رایانه و اینترنت

در همه بخش های دین اسلام، توحید به عنوان اصلی اساسی،نقشی محوری را داراست. موضوعی که در این رساله به آن پرداخته می شود بررسی این اصل در نظام اخلاقی اسلام است. ریشه و جوهر دین توحید است و آفرینش بر پایه آن بنا نهاده شده است و در عین اینکه ریشه دین است، غایت و هدف در اسلام نیز معرفی شده است، از طرفی یکی از بخش های مهم دین که مرتبط با نوع انسان است، اخلاق معرفی شده است. اخلاق که باید و نبایدهای ارزشی حاکم بر رفتار آدمی را نشان می دهد، نیازمند جهان بینی است و تفاوت نظام های اخلاقی از اختلافات بینشی هر نظام درباره هستی نشأت گرفته است .نظام اخلاقی دارای تقسیماتی است که اخلاق فردی از زیر شاخه های اصلی آن شمرده می شود. اخلاقی که ارسطو در نظام اخلاقی اش ارائه می دهد بر اساس هستی شناسی خود، بر مبنای رعایت حد وسط است که هدف از اخلاق در این نظام رسیدن به به نقطه تعادل و حاکمیت عقل بر دیگر قواست. در اخلاقی که برخی علمای مسلمان با تأثیر پذیری از ارسطو، با وجود جهان بینی های متفاوت آن را پذیرفته اند نیز هدف از اخلاق رسیدن به نقطه تعادل وحاکمیت عقل بر سایر قوا معرفی شده است و اختلاف دو نظام فقط در مصادیق سعادت است، اما در نظام اخلاقی که مفسرین و علمای معاصر باتوجه به بینش قرآنی و روایی آن را تبیین می کنند، اخلاق بر اساس توحید خالص بنا نهاده شده و معیار فعل اخلاقی تقرب به خداوند و هدف از اخلاقلقاءالله است.

اخلاق یکی از سرمایه‌های اصلی بشر به‌شمار می‌رود، و توجه به فضایل اخلاقی و جلوگیری از رذایل و انحطاط اخلاقی، مستلزم شناخت عوامل اثرگذار بر تکوین و شکل‌گیری شخصیت اخلاقی انسان است. این رساله تلاش نموده تا زمینه‌ها و بسترهای تعالی و انحطاط اخلاقی انسان را قبل و بعد از تولد او شناسایی و بررسی نموده، و آثار و پیامدهای آن‌ها را تبیین کند. در این راستا، عواملی از قبیل انتخاب همسر، تشکیل خانواده، پدر و مادر، و وراثت در تکوین شخصیت اخلاقی کودک پیش از تولد او، نقش فراوانی دارد. پس از تولد کودک نیز عوامل موثری را می‌توان نام برد که دارای اهمیت ویژه بوده، و زیربنای شخصیت اخلاقی انسان را رقم می‌زند؛ در این زمینه می‌توان علاوه بر خانواده، به تأثیرات محیط مانند دوستان، معاشران و هم‌کلاسی‌ها اشاره کرد. البته مسأله یادگیری، مدرسه، معلم، و وسایل ارتباط جمعی، نقش و جایگاه بیشتری در تعالی و انحطاط اخلاقی انسان دارند؛ زیرا خداوند متعال غریزه یادگیری و کسب معرفت را در نهاد انسان به‌عنوان راه برون‌رفت از جهل و نادانی به‌سوی علم و دانش قرار داده است، و انسان تنها از این رهگذر می‌تواند به آمال و آرزوهای خود دست یابد، و از این طریق فضایل و مکارم اخلاقی را از رذایل و انحطاط بازشناسد و به‌سوی کمال و تعالی حرکت کند. بر این اساس، اگر انسان از تمایلات روحانی خویش سر باز زده، و از گرایشات نفسانی خود پیروی کند به انحطاط اخلاقی گرفتار خواهد شد. در این زمینه، انبیا و اولیای الهی از جانب خداوند بزرگ‌ترین هادیان بشر بوده، و پیروی از دستورات آنان موجب سعادت و تعالی انسان می‌شود. این نقش را پس از آنان، علما و معلمان باتقوا عهده‌دار هستند، و حتی می‌توانند با نقش‌آفرینی در تربیت و کمال انسان، تأثیرات منفی قوانین و نیز تأثیرات وراثت، محیط و خانواده را خنثی نمایند.